Quả thật như vậy. Làm việc freelance tức bạn sẽ làm một công việc do chính mình lựa chọn, không ai giao, ai ép; làm ở bất cứ đâu, bất cứ khi nào; thỏa sức vẫy vùng khả năng sáng tạo; tài chính, thời gian đều chủ động. Tuy nhiên lãnh địa đó không dễ để bước chân vào, bản thân nó cũng tồn tại nhiều rủi ro mà không phải ai cũng biết cách giảm thiểu.
Sáng ngày 15/11/2014, tại Arena Multimedia đã diễn ra Hội thảo Nghề nghiệp: Freelance NOW chia sẻ nhiều kiến thức bổ ích về freelance nói chung và freelance thiết kế nói riêng, thu hút gần 80 bạn học sinh sinh viên trên địa bàn Hà Nội tham gia.
Buổi minitalk có sự tham gia của:
– Anh Nguyễn Anh Đức- Giảng viên Arena Multimedia và Freelance Designer (chuyên về 2D), CEO Outline Agency
– Anh Lê Vũ Hưng – Giảng viên Arena Multimedia và Freelnce Designer (chuyên về 3D nội thất)
– Anh Đinh Trí Dũng – Giám đốc Arena Multimedia
– Bạn Nguyễn Duy Tùng Bách – Freelancer
– Bạn Phan Thanh Tùng – Designer tại Đài truyền hình Việt Nam và làm freelance
– Bạn Nguyễn Thị Thùy Linh – Designer tại Bệnh viện Hồng Ngọc và làm freelance
– Bạn Cung Loan Trang – Designer tại một công ty của Mỹ và làm việc freelance
– Dẫn dắt: Chị Phạm Thị Thu Hà– Art Director kiêm Trưởng phòng Hỗ trợ việc làm tại Arena Multimedia
Mở đầu buổi trò chuyện, anh Đinh Trí Dũng – giám đốc Arena Multimedia chia sẻ “Năm nay có thể coi là năm việc làm của Arena. Bỏ qua các con số thống kê, chúng tôi tập trung vào các hoạt động kết nối công việc tạo cơ hội cho các bạn tìm kiếm được những công việc phù hợp. Freelance là một hình thức làm việc thú vị, có thể kết nối nhiều freelance thế giới và Việt Nam. Tất cả những gì đọc trên báo là những lát cắt đơn giản, các khách mời hôm nay là những người đang làm thật, chia sẽ những công việc thật trong một không gian tự do.
Freelance không dành cho những tay non, thích an phận thủ thường
Bản thân cái tên đã nói lên tất cả, Freelance là công việc mang tính chất tự do, không làm theo giờ hành chính, không làm cho một công ty cố định, mọi thứ đều do chính bạn chủ động. Thế nên, những bạn trẻ nào được bố mẹ quá bao bọc, thích dựa dẫm thì không phù hợp.
Bạn Nguyễn Duy Tùng Bách – cựu học viên Arena –hiện đang là một freelancer định nghĩa về freelance tập trung trong 4 cụm từ: Trust – Risk – Multi task – Freedom.
– Trust: là sự tin tưởng giữa freelancer và khách hàng; ngay từ những sản phẩm đầu tiên, thỏa mãn được những khách hàng đầu tiên thì bạn đã tạo dựng được niềm tin của khách hàng và uy tín của mình; và chính những khách hàng đó sẽ là người giới thiệu cho bạn những hợp đồng tiếp theo. Bởi vậy, niềm tin là một yếu tố cơ bản, nếu không tin tưởng và thỏa mãn lợi ích đôi bên thì hợp đồng sẽ bị hủy.
– Multi Task: Freelancer cần đóng nhiều vai trò một lúc, bạn phải biết về sale để thuyết phục khách hàng, rành rẽ về giấy tờ thanh toán, hợp đồng, và đương nhiên làm tốt phần thiết kế… Điều này đòi hòi freelancer phải luôn luôn học hỏi và liên tục trau dồi kiến thức, mở rộng hiểu biết cá nhân. Để từ đó có cái nhìn thật tinh tế, tìm hiểu, nắm bắt được tâm lí khách hàng.
– Freedom: freelance là một nghề nghiệp mang đến cho freelancer sự tự do cao, bạn có nhiều thời gian, không bị bó buộc và muốn làm việc lúc nào cũng được, miễn sao hoàn thành sản phẩm đúng deadline để gửi cho khách hàng. (Thích thì làm, không thích thì “say No” nhưng trước khi nói Không thì nhớ nhìn lại ví tiền nhé.)
– Risk: tuy vậy đây cũng là công việc nhiều rủi ro như bùng tiền, hủy hợp đồng, bị bắt nạt, xảy ra xung đột, tranh cãi…
Những con đường đến với freelance
Phạm Duy Tùng Bách đã từng làm nhân viên thiết kế fulltime, tuy nhiên cảm thấy bó buộc khi bị quản lý công việc bằng giờ giấc, thời gian làm việc bạn ngày tại công ty chưa chắc đã đúng với lúc Bách làm việc hiệu quả, vậy nên Bách chuyển hẳn sang làm việc tự do.
Bạn Nguyễn Duy Tùng Bách chia sẻ rất tâm huyết những kinh nghiệm của mình
Hiện tại bạn dành trung bình 4-5h/ngày để tập trung làm việc, còn lại chủ yếu dành cho sở thích cá nhân, tìm tòi ý tưởng sáng tạo, nâng cao tay nghề. Một tháng bạn có khoảng 4-10 ngày giảm thiểu công việc, gần như chỉ nghi ngơi hay đi du lịch và một mức thu nhập kha khá.
Còn với Linh Kem, cô bạn từ bỏ HV Kỹ thuật Quân sự để đến với Arena vẫn còn nhớ “Công việc freelance đầu tiên của mình là khi học hết học kì 1 tại Arena, qua sự giới thiệu của thầy giáo, mình nhận thiết kế một poster và được trả công 700.000 VND”. Cho đến nay, Linh đã trải qua nhiều công việc freelance, có những hợp đồng lên đến hàng chục triệu đồng, từng làm việc ở nhiều nơi khác nhau, cô nàng hiện đang dừng chân tại vị trí designer cho bệnh viện Hồng Ngọc, kiêm nhận việc thiết kế cho một Spa ở Tuệ Tĩnh và một công ty Fine của Nhật Bản.
Bạn Linh Kem nhí nhảnh, trẻ trung nhưng sở hữu porfolio đáng nể
Cung Loan Trang thì bắt đầu công việc thiết kế bằng vị trí Cộng tác viên cho các tổ chức xã hội, Tổ chức phi chính phủ ngay khi mới chỉ học xong phần Photoshop ở Arena Multimedia. Tại đây, bạn đã có nhiều mối quan hệ mới và chính những mối quan hệ này đem lại những hợp đồng đáng giá.
Hiện tại, Cung Loan Trang đang làm việc cho một công ty của Mỹ, do tính chất công việc chỉ cần đảm bảo 44h/tuần nên bạn có thời gian để làm freelance cho một studio, một công ty của Đức, nhận thêm những dự án lẻ, thậm chí còn đủ thời gian đi chơi, đi học ngoại ngữ. Trang đã chinh phục tiếng Anh, tiếng Trung và sắp tới còn nhăm nhe cả tiếng Hàn.
Cung Loan Trang có ý định phát triển team freelance của mình thành một thương hiệu uy tín
Khác với ba bạn Bách, Linh, Trang, Phan Thanh Tùng vừa làm thiết kế trường quay ảo, làm banner, thiết kế 2D tại Đài Truyền hình Việt Nam, vừa đang học buổi tối tại Arena Multimedia nên quỹ thời gian khá eo hẹp. Tùng lựa chọn việc freelance khá kỹ, chia ra làm hai loại. Một để có thêm thu nhập, hai là những việc tuy thù lao thấp, nhưng có thể học hỏi, nâng cao khả năng thiết kế, thẩm mỹ, giao tiếp. Nếu có nhiều việc, Tùng chuyển lại cho team của mình thực hiện.
Phan Thanh Tùng khá bận rộn khi vừa học vừa làm
Mặt trái của Freelance
Làm freelance rủi ro lớn nhất là bị khách hàng quỵt tiền. Do vậy cách đơn giản nhất để tránh vấn đề này là kí kết hợp đồng, đừng cam kết qua email hay bằng lời. Đối với khách hàng nước ngoài, bạn hãy làm hợp đồng điện tử, gửi qua email, khách hàng ở xa thì chuyển phát nhanh, gần thì ký kết trực tiếp.
Trong hợp đồng, có ba yếu tố cần quy định rõ ràng, đó là thời gian, chất lượng, giá tiền. Tiền công nên chia đều và thanh toán theo từng đợt.
– Lần đầu: thanh toán 30% số tiền ngay sau khi kí hợp đồng.
– Lần 2: thanh toán 30 % cho bản demo/ phác thảo.
– Lần 3: 30% tiếp cho bản gần đầy đủ gồm màu sắc, tiêu chuẩn
– Cuối cùng: thanh toán nốt 10% còn lại sau khi bàn giao đủ sản phẩm, file, hướng dẫn…
Như vậy, dù khách hàng dừng hợp đồng bất cứ lúc nào, bạn cũng đã có một mức tài chính an toàn. Các freelance nên có sẵn tài khoản ngân hàng thanh toán nội địa – quốc tế, mã số thuế cá nhân để thuận tiện giao dịch.
Thầy Lê Vũ Hưng cũng chia sẻ thêm “Freelancer có thu nhập cao nhưng không đều, vì vậy đòi hỏi bạn phải có kế hoạch chi tiêu thật tốt, có chiến dịch PR bản thân, liên tục update portforlio. Qua một thời gian, có uy tín thì mọi việc đi vào quỹ đạo rồi công việc sẽ trở nên đều đặn, suôn sẻ hơn”.
Thầy Lê Vũ Hưng chia sẻ những rủi ro khi là một thiết kế tự do
Trong cộng đồng freealance cũng cạnh tranh gay gẳt, tuy nhiên thầy Hưng cũng lưu ý nên cạnh tranh bằng chất lượng sản phẩm chứ đừng bao giờ bán rẻ sản phẩm chất xám của mình, một khi đã hạ giá của bản thân thì sẽ rất khó để lấy lại được.
Một vấn đề khác, freelancer phải đối mặt với định kiến xã hội. Bản thân thầy Nguyễn Anh Đức khi làm freelance cũng bị gia đình đặt ra nhiều lo ngại. Nói về vấn đề này, thầy Đức chia sẻ:
“Ở Việt Nam, freelance chưa thực sự phát triển bởi các bạn trẻ không có khả năng tự lập cao, chưa tách ra khỏi bố mẹ, quan niệm của gia đình, xã hội (không đề cao công việc mang tính tự do và coi nó là vô công rồi nghề) vì vậy khó thuyết phục. Cách chứng minh tốt nhất là hành động, tự chu cấp cho bản thân, tự lo cho cuộc sống, cho bố mẹ thấy làm việc freelancer có thể mang lại thu nhập nuôi sống bản thân, đóng góp cho gia đình. Đến khi đã tích lũy đủ kinh nghiệm, bạn có thể tự lập công ty riêng, hoặc nhẹ nhàng hơn là vừa làm việc fulltime vừa làm việc freelance”.
Làm freelance là bước đệm để thầy Nguyễn Anh Đức thành lập Outline Agency – Công ty riêng chuyên về thiết kế
Nếu bạn muốn làm Freelance, hãy lưu ý
Cả thầy Lê Vũ Hưng và thầy Nguyễn Anh Đức đều thông nhất, điều quan trọng nhất khi làm freelance đó là năng lực của designer. Mỗi sản phẩm bạn làm ra đồng nghĩa với số tiền bạn nhận được, uy tín của bạn với khách hàng, là hàng hóa bạn bán cho khách hàng… do vậy nếu không có năng lực bạn không thể trụ được.
Thứ hai, làm freelance phải có kinh nghiệm, chưa có kinh nghiệm thì không nên làm freelance. Để bắt đầu, bạn có thể xin học việc, làm CTV, part-time, fulltime tại công ty để va chạm, tích lũy kinh nghiệm sống, kinh nghiệm ứng xử, cách quản lí thời gian, cách giao tiếp với khách hàng, học từ công ty từ những điều đơn giản nhất (gửi mail, trình bày văn bản, các giấy tờ hành chính…), mở rộng các mỗi quan hệ.
Thứ ba, freelance cần luôn luôn học hỏi, học ngoại ngữ để làm việc với khách nước ngoài, học chuyên môn nâng cao tay nghề, học cách ứng xử, đàm phán, hay đơn giản cập nhật thông tin thường xuyên mở rộng vốn sống để có thể trò chuyện với nhiều đối tượng khách hàng, làm việc về các lĩnh vực khác nhau.
Các bạn trẻ háo hức đăng ký trở thành thành viên của cộng đồng Arena Freelancer
Thứ tư, cần chú ý đến thương hiệu cá nhân, làm ra những sản phẩm chất lượng, thường xuyên chăm sóc cho tài khoản trên Behance, deviantART, website cá nhân…
Cuối buổi talk, Arena Multimedia cũng đã thành lập cộng đồng Freelancer với 47 bạn đăng ký tham gia. Với cộng đồng này, Arena định hướng cho các bạn, có leader để mang nguồn việc về và phân chia công việc, tổ chức thành các nhóm website, phim, 2D, 3D; hướng dẫn cách làm việc freelance từng phần đến hoàn toàn. Cộng đồng này cũng sẽ giải quyết những dự án, những “job” nhỏ mà nhà tuyển dụng bấy lâu nay gửi về Arena Multimedia.
