Tâm lý thi cử đang gò nặng lên hàng triệu gia đình có con em tham gia kỳ thi ĐH – CĐ. Ba chữ “vào đại học” như trở thành nỗi ám ảnh cho từng gia đình. Từ góc độ xã hội, nó biểu lộ một bài toán lớn cần đặt lại và tìm gấp lời giải: Phải có những lựa chọn khác cho thanh niên trên đường lập nghiệp.
Tại sao cứ nhất thiết phải vào đại học? Đem câu này hỏi chính đối tượng dự thi và người thân của họ, thường sẽ có câu trả lời: vào đại học để sau này kiếm được cái nghề tử tế, nhàn hạ, rồi dần dần mới kiếm được cái danh, cái bổng.
Vậy ra, nếu không thể vào đại học, người ta không có được những thứ ấy?
Câu này người dân thường khó trả lời hơn, vì họ vốn quen nghĩ con vào đại học thì đời con sẽ sướng hơn. Chứ không thi đỗ đại học thì cũng chưa biết thế nào.
Vào đại học không phải là con đường duy nhất để lập nghiệp. Nhưng hiện tại, nó đang được nhiều người hiểu là tốt nhất.
Một con đường khác để vào đời
Vào đại học đang được hiểu là con đường tốt nhất để hoạch định cho tương lai, nhưng sự thực có phải như vậy? (Ảnh minh họa)
Người dân vốn không quan tâm nhiều đến các vấn đề lý thuyết vĩ mô. Song, tự mỗi quyết định của họ sẽ có những tác động nhất định đến hoạt động của cấp vĩ mô. Càng nhiều quyết định cảm tính theo kiểu “bằng mọi giá phải vào đại học” như vậy được đưa ra thì càng có nhiều tác động xấu đến cấp vĩ mô.
Khi người dân chỉ được biết rằng con đường vào đại học là con đường tốt nhất để có cuộc sống tốt hơn trong tương lai, hiển nhiên họ sẽ chọn con đường đó, bất chấp khả năng thực tế.
Trong khi đó, ở cấp vĩ mô, chính quyền lại chưa có những động thái tích cực để cho người dân thấy còn con đường khác mở ra trước mắt một học sinh tốt nghiệp trung học, còn nhiều cơ hội sống và phát triển tốt ngoài con đường vào đại học. Đó là con đường học nghề.
Xin đừng vội dè bỉu cái sự học nghề! Vì học nghề đúng nghĩa không phải như ta vẫn thường thấy.
Học nghề là phải học cho được một cái nghề kiếm sống, làm giàu, góp phần phát triển xã hội. Trong khi đó, ở ta hiện nay, ngay từ chủ trương, học nghề mới chỉ dừng lại ở mục đích xóa đói giảm nghèo. Thế thì tránh sao được không có tính lý tưởng để thanh niên hướng tới.
Học nghề đang là gì và nên là gì?
Đối với những lớp học nghề do tư nhân tự mở, mức học phí không nằm trong khung có thể chi trả của các gia đình nghèo (Ảnh minh họa)
Phải thừa nhận rằng, các chương trình dạy nghề ngắn hạn hiện nay của nhà nước không đủ sức hút đối với đối tượng tuyển sinh và gia đình. Các khóa ngắn hạn được phân bổ về địa phương theo kiểu chỉ rót tiền, có bao nhiêu làm thành bấy nhiêu dự án, không quy hoạch, không định hướng rõ ràng. Nhiều học viên chưa kịp học thành nghề đã phải bế giảng khóa học.
Còn đối với những lớp học nghề do tư nhân tự mở, thì mức học phí không nằm trong khung có thể chi trả của các gia đình nghèo, trong khi họ là đối tượng đang cần nghề nhất để duy trì và nâng cao đời sống.
Chương trình dạy nghề, nếu muốn gặt hái được hiệu quả, phải được thực hiện với tư cách là một chương trình quốc gia, miễn phí ở mức tối đa ngân sách cho phép, không chỉ nhằm xóa đói giảm nghèo, mà còn phải hướng tới mục tiêu làm giàu.
Ngay từ cấp phổ thông trung học, học sinh đã cần được tìm hiểu và làm quen với hệ thống dạy nghề. Tùy theo học lực và điều kiện gia đình, mỗi em có thể chọn cho mình một chương trình phù hợp. Sau khi tốt nghiệp THPT, học sinh có thể vào thẳng học nghề mà không phải nuôi ảo vọng vào đại học, để rồi lãnh lấy những kết quả bi đát do lỡ chuyến tàu tương lai.
Bài học từ một nước láng giềng rất gần có nhiều điểm có thể tham khảo là Nhật Bản. Ở nước này, việc học và dạy nghề được đã được coi là chìa khóa để tiến vào hiện đại hóa từ thời Minh Trị Duy Tân, qua hai lần cải cách giáo dục lớn. Cùng với phổ cập tiểu học, hệ thống các trường dạy nghề được lập nên và hoạt động một cách hiệu quả, đã đưa Nhật trở thành một nước có nền công nghiệp phát triển.
Cần bắt đầu từ chính sách vĩ mô
Ám ảnh vào đại học đang làm vỡ bung nhiều vấn đề, mà vấn đề nào cũng đáng báo động: quá tải đại học, thiếu lao động có tay nghề, số lượng lớn thanh niên nhập cư vào thành phố và các khu công nghiệp chỉ để bán rẻ sức lao động cơ bắp đơn thuần.
Từ đó nảy sinh hàng loạt vấn nạn xã hội: mất kiểm soát lượng dân nhập cư gây xáo trộn lớn về an ninh, mất cân đối về cơ cấu dân số và ngành nghề theo vùng miền.
Một mặt, chúng ta đang sản sinh ra một thế hệ người tốt nghiệp đại học thiếu các kiến thức thực tế (do bị ngâm quá lâu trong môi trường đại học lỗi thời). Mặt khác, ta lại cũng đang để mất đi một lực lượng tiềm năng những lao động có thể đào tạo để cung ứng cho các khu công nghiệp cao.
Khó có thể trốn tránh thêm được nữa: Bắt đầu từ chính sách vĩ mô, bài toán điều chỉnh tương quan đại học – học nghề này cần được đặt lại và tìm lời một cách giải thật nghiêm túc!
(theo VietnamWeek)
